Wat hebben we dit jaar bereikt

Toegankelijkheid openbare ruimte
In 2020 was de openbare ruimte vaak heel belangrijk voor iedereen in de stad: om er comfortabel te kunnen bewegen, plezierig te recreëren of om elkaar te ontmoeten. Speerpunten in ons beheer zijn toegankelijkheid, groen en participatie.  De route van het station naar het centrum hebben we nu geheel ingericht voor mensen met een handicap door middel van brede geleide lijnen en betere afritjes op de Esplanade. Ondanks de beperkingen door corona hebben we toch nog levendige participatie projecten weten te realiseren. Zo is bijvoorbeeld een plein aan de Alligatorstraat omgevormd tot een fijn gebruiksgazon en zijn de vrijgekomen tegels gebruikt voor een verhoogde moestuin in Brakkenstein.  De nieuwe wijktuin De Groene Schakel biedt vanaf dit jaar ruimte aan hoogbouwbewoners van Grootstal en Hatertse Hei. Verder is de ‘kwiekroute’ voor ouderen rondom de Archipelstraat gerealiseerd. We hebben dit  jaar ook weer een aantal woonstraten opgeknapt met gebakken klinkers in plaats van asfalt. Waar nodig is het riool, verlichting en het groen ook meteen vernieuwd.  De Annastraat is hoogwaardig heringericht met in de vormgeving een knipoog naar de vierdaagse en de iconische rol van de “Via Gladiola” in de verkeerslichten voor voetgangers en in de verlichtingsarmaturen. De opening vond plaats op het moment dat de vierdaagsedeelnemers er normaal gesproken overheen gelopen hadden.

Klimaatadaptatie
Om het doel te halen om in 2050 een klimaatbestendige stad te zijn, is in 2020 gewerkt aan de vertaling van de Regionale Adaptatie Strategie (RAS) naar een uitvoeringsprogramma. We zijn gestart om ook lokaal de belangrijkste knelpunten en maatregelen op een rij te zetten. Ondertussen hebben we in 2020 veel concrete resultaten geboekt. Met de nieuwe subsidieregeling zijn bijvoorbeeld 173 regenpijpen afgekoppeld van het riool. Ook van de subsidieregeling voor groendaken blijken inwoners met 125 aanvragen goed gebruik te maken. Deze subsidieregeling is daarom verlengd. Met de campagne Operatie Steenbreek maakten we ook dit jaar werk van het klimaatbestendig maken van de stad. Via deze campagne, die De Bastei in onze opdracht uitvoert, zijn bijna 99.000 straatstenen en tegels verwijderd. Ruim een vijfde daarvan komt uit particuliere tuinen en schoolpleinen. In de openbare ruimte is er meer groen gekomen in de Schependomlaan en de St Annastraat. En samen met de bewoners zorgden we voor het vergroenen van een stenig plein in de Hazenkamp door 8.000 tegels te verwijderen. De afkoppelactie Pijpenkappuh in Neerbosch-Oost was ook een succes: 10 huishoudens hebben in totaal 17 regenpijpen afgekoppeld van het riool. Op de wachtlijst voor het afkoppelen in andere delen van Nijmegen staan inmiddels aanvragen van 152 huishoudens voor 245 regenpijpen. Deze actie is door de coronamaatregelen uitgesteld tot 2021 uit. Op verschillende locaties, zoals op de Hengstdalseweg, troffen we maatregelen om in de toekomst de kans op overlast door hevige regenval te minimaliseren. Ook de verrichte onderzoeken hebben meer inzicht opgeleverd in het functioneren van het rioolstelsel,  zodat we gerichter maatregelen ter verbetering kunnen nemen.

Water en riolering
In  2020 zijn we gestart met het opstellen van het ontwikkelingsperspectief water voor het stadsdeel Nijmegen-Noord.  Het ontwikkelingsperspectief water voor Dukenburg/Lindenholt is bijna afgerond. Hiermee geven we inzichtin de mogelijkheden voor verduurzaming van de watersystemen in het projectgebied tot 2050. In 2020 werkten we samen met Dar aan het project ‘Slimme kolken’, waarbij we via diverse sensoren de onderhoudsbehoefte realtime in de gaten kunnen houden. In 2020 hebben we met succes innovatieve technieken toegepast in het beheer van de openbare ruimte. Zo zijn riolen geïnspecteerd met een vliegende drone en een aantal duikers (verbindingsbuizen tussen watergangen) met een onderwaterdrone. Door samenwerking aan te gaan met vrijwilligers is er maatwerk ontstaan voor het beheer van waterpoelen in de stad. Door de kennis uit de stad in te zetten, kunnen we de ecologisch kwaliteit van deze bijzondere plekjes in de stad nog beter waarborgen.

Bomen, groen en biodiversiteit
In 2020 hebben we veel gedaan op het gebied van groen. Met de natuurmonitoringsorganisaties op de Radboud Campus en IVN Natuureducatie is  een kaart opgesteld met daarop onze natuurparels en verbindingsroutes. Deze Natuurparelkaart vormt de basis voor de Hoofdgroenstructuurkaart, die later in 2021 in het Biodiversiteitsplan wordt opgenomen. We zijn gestart met de renovatie van Park Brakkenstein. Dit heeft vertraging opgelopen door de afstemming van groen en cultuur-historische belangen. Bij de reconstructie van de Sint Annastraat hebben we een nieuwe bomenlaan gerealiseerd. In 2020 zijn we gestart met het opstellen van een nieuw Bomenplan, dat medio 2021 wordt afgerond. Hiermee leggen we een nieuwe bomenstructuur vast, zetten we in op een betere bescherming van bomen.

Met de vastgestelde Nota maaibeheer steken we ons maaibeheer meer ecologisch in door minder frequent te maaien. Op 100 plekken hebben we de plantenvegetatie gemonitord en op50 plekken de nectarindex bepaald. Ook voerden we een vlinder- en libellenmonitoring uit.  Op diverse plekken zijn kleinschalige stadslandbouwprojecten geïnitieerd. Samen met bewoners en organisaties verwijderden we ook dit jaar veel Reuzenbereklauw. Door stormen zijn vele bomen in de stad beschadigd of geveld. De opruim- en herplantwerkzaamheden deden een groot beroep op inzet en middelen, waardoor we minder nieuwe bomen konden aanplanten. Tevens hebben we aan het eind van het jaar een stadsecoloog aangesteld. Zij zet zich in voor de biodiversiteit in de stad. Met de stadsecoloog geven we het groen in Nijmegen een stem en gezicht, zodat meer inwoners zich bewust worden van de groene rijkdom van de stad en het belang daarvan.

Verduurzaming en energietransitie bedrijven
Met het project ‘Zon op bedrijfsdak’ gaven we invulling gegeven aan een raadsmotie door een bijeenkomst te organiseren met de top 20 bedrijven in Nijmegen samen met burgemeester en wethouders. Alle inspanningen leidden tot een 17-tal subsidie aanvragen voor grote zonneprojecten op berdrijfsdaken voor in totaal circa 6 MW. Het Activiteitenbesluit milieubeheer verplicht bedrijven en instellingen om alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder uit te voeren. Dit geldt voor bedrijven en instellingen, die per jaar vanaf 50.000 kWh of 25.000 m3 aardgas of een equivalent daarvan verbruiken. In dit kader zijn er afgelopen jaar 108 bedrijven gecontroleerd. Daarnaast zijn 14 type-c bedrijven (vergunningplichtig) bekeken en voor 7 bedrijven bleek het relevant om voorschriften te actualiseren.

Met Power2 Nijmegen blijven we actief om bedrijven te stimuleren om te verduurzamen. Via het ‘Aanjaagfonds Energietransitie voor bedrijven’ ondersteunen we onderzoeken of projecten die Nijmegen helpen om in 2045 energieneutraal te zijn. In 2020 hebben we vier initiatieven ondersteund met dit fonds. Om ’coronaproof’ een podium te bieden, maakte Power2Nijmegen in 2020 nieuwsberichtenover onze relaties in crisistijd. Deze nieuwsberichten zijn onder de naam ‘Powernaps’ gedeeld via de Power2Nijmegen website, social mediakanalen en de nieuwsbrieven.

Duurzame  initiatieven in de stad
We zetten het project Aardgasvrij Nijmegen in 2020 voort. Bij het programma Wonen en stedelijke ontwikkeling wordt dit nader uitgewerkt. In 2020 legden we samen met 16 gemeenten, 3 waterschappen, de provincie en ruim 450 stakeholders de basis voor de Regionale Energie Strategie (RES). De concept RES is in september 2020 door alle deelnemende overheden vastgesteld en is vervolgens verder aangescherpt richting de RES 1.0.

Voortbouwend op de dynamiek van Nijmegen European Green Capital 2018 stimuleerden we in 2020 opnieuw duurzame wijkinitiatieven via de stichting Green Challenges. De afgelopen twee jaar zijn in totaal 17 Mijn Groene Wijk initiatieven gerealiseerd. In het najaar van 2020 verstrekten we de opdracht voor een vervolg van deze aanpak. Op 6 november 2020 organiseerden we de derde editie van Groene Vrijdag. Deze keer grotendeels digitaal, maar toch ook met brede betrokkenheid vanuit de stad. Onder andere met de start van het Wij-bos en de productie en distributie van duurzame Groene Vrijdagsoep voor de voedselbank en stichting Straatmensen. Daarnaast droegen we in 2020 bij aan het netwerk en de publieksactiviteiten van Kleurrijk Groen, besteedden we aandacht aan de Sustainable Development Goals, organiseerden we vier Duurzaamheidscafés en enkele publieksactiviteiten, zoals Het Grote Straatberaad van Warming Up.

Niet alleen in de stad, maar ook internationaal bleven we actief betrokken in het netwerk van European Green Capital steden door deel te nemen aan (online) bijeenkomsten gericht op het opbouwen en delen van kennis. Gemeente Nijmegen is verkozen in het bestuur van ICLEI Europe, de Europese afdeling van het wereldwijde netwerk van duurzame steden en regio’s. Met het ondertekenen van de Mannheim Message van ICLEI schaarden we ons in 2020 achter de lokale respons op de Europese Green Deal, inclusief het gezamenlijke aanbod om lokaal te helpen bij de implementatie van de Green Deal.

Circulaire economie
De ontwikkeling van een circulaire economie zonder afval en zonder de natuurlijke hulpbronnen uit te putten, staat landelijk en Europees nog in de kinderschoenen. De regio Arnhem Nijmegen liet ook het afgelopen jaar zien dat daar waar we invloed hebben resultaten geboekt kunnen worden. Het onderwerp  staat centraal op de agenda van de Groene Metropoolregio, waarin onze ambities zijn vastgelegd voor bijvoorbeeld circulaire inkoop, circulaire Grond Weg en Waterbouw en eisen van 25% circulariteit in nieuwbouw. Samen met The Economic Board zorgen we voor lobby, financiering en bredere clustervorming met universiteiten, hogescholen, ROc’s, bedrijven en investeerders en fondsen.

Circulaire initiatieven kunnen alleen in samenwerking met bedrijven, financiers, kennisinstellingen, regiogemeenten en actieve burgers op gang gebracht worden, zeker nu nog  wettelijke en fiscale condities ontbreken. In  het Rijk van Nijmegen is de Circulaire Raad opgericht met Dar, ARN, Rabobank, RU, RadboudUMC, HAN en De Klok Bouw. Dankzij de Investeringsagenda van The Economic Board en de provincie Gelderland zijn in 2020 drie business cases tot stand gekomen, waaronder het Kenniscentrum Circulair Bouwen aan de Hubertusstraat in Nijmegen en een Electronicahub bij Dar. Hier worden elektrische apparaten gesorteerd, gedemonteerd en gerecycled. Daarnaast is er met subsidie van het rijk een ambachtscentrum gestart voor het recyclen en upcyclen van sloop- en bouwhout van Dar en Het Goed. In december 2020 heeft tenslotte de derde editie van het Circulair Festival plaatsgevonden. De winnaar van de prijsvraag Cirkel 2020 is architectenbureau ORGA uit Nijmegen.

Afvalinzameling
De resultaten van de afvalscheiding over 2020 zijn nog niet definitief bekend. Duidelijk is wel dat als gevolg van corona het totale afvalaanbod hoger ligt dan in voorgaande jaren. De verwachting is dat dit geen negatieve consequenties heeft gehad op de mate van hergebruik en op een niveau van 72% zal liggen. Een volgende stap voor verdere afvalscheiding moet komen uit de gescheiden inzameling en verwerking van luiers. Met het definitieve besluit van ARN medio 2020 om de innovatieve proefinstallatie voor de verwerking van luiers op te schalen, komt deze stap nu ook binnen bereik. De gemeenten uit de regio Nijmegen kunnen naar verwachting vanaf medio 2021 luiers ter verwerking aanleveren. In samenwerking met Dar begonnen de regiogemeenten in 2020 met de concrete uitwerking van de inzamelstructuur voor deze stroom. Verder is samen met Dar en de regiogemeenten het project “Verbetering kwaliteit grondstoffen” opgezet. Doel is de kwaliteit van ingezamelde herbruikbare stromen te verbeteren door een maatwerkgerichte aanpak, die per gemeente of stadsdeel én per afvalstroom kan verschillen. Het project richt zich primair op de stromen GFT, textiel en plastic+ en zal vanaf 2021 worden uitgevoerd.

Met het oog op een efficiëntere inzameling van bedrijfsafvalstromen in de binnenstad onderzochten we samen met het Huis voor de Binnenstad de haalbaarheid van de gescheiden inzameling van swill (organisch afval uit de horeca). De uitkomsten van dit onderzoek kunnen leiden tot een pilot in 2021. De(on)mogelijkheden van de gescheiden inzameling van swill vormen een  belangrijke schakel in een algehele verbeterde inzamelstructuur van bedrijfsafval in de binnenstad.

Duurzame ruimtelijke ontwikkeling
We sloten in 2020 een Woondeal met het Rijk, waarin we de ambitie hebben vastgelegd om 25% circulair te bouwen, oplopend naar 50% in 2030. Daarnaast ondertekenden we in 2020 de Citydeal Circulair en Conceptueel Bouwen. Deze afspraken helpen ons om circulair bouwen toe te passen in de praktijk.

In 2020 is de evaluatie van de Malderburchtstraat afgerond. Met deze nieuwe aanpak behaalden we 54% circulariteit en een reductie van 48% aan CO2 emissie . Een mooi resultaat, waarmee we ruimschoots de landelijke beleidsdoelen overstijgen. In 2020 hebben we een start gemaakt om deze methode bij zes nieuwe werken toe te passen. We zien dat dit leidt tot co-creatie van bewoners, aannemer(s) en gemeente. Daarnaast startten we een samenwerking met 15 gemeenten in de regio Arnhem Nijmegen voor verduurzaming van GWW. Hierdoor kunnen we meer schaalgrootte en versnelling maken.

Luchtkwaliteit
Afgelopen jaar werkten wij in verschillende projecten aan de verbetering van de luchtkwaliteit en minder uitstoot. We stelden in 2020 het uitvoeringsprogramma "Op weg naar een gezonde luchtkwaliteit" vast met zo'n dertig maatregelen om de luchtkwaliteit in Nijmegen de komende 10 jaar verder te verhogen. Hierin zijn ook de nieuwe doelstellingen voor luchtkwaliteit opgenomen, die onderdeel zijn van het landelijke schone lucht akkoord. Met een aantal maatregelen uit het uitvoeringsprogramma zijn we direct aan de slag gegaan, zoals de voorbereiding van de Zero Emissie Zones, een subsidieregeling voor de sloop en oude brommers en snorfietsen en de realisatie van tien e-hubs met elektrisch deelvervoer in Nijmegen. Specifieke aandacht ging uit naar Nijmegen-West. Discussie rond mogelijke verruiming van de vergunning voor uitstoot van benzeen bij de Asfalt Productie-eenheid Nijmegen, heeft geleid tot zorgen in de omliggende wijken. We zijn daarom gestart met een proces om de informatieverschaffing en overlegstructuren rond het industrieterrein te verbeteren.  

Op het gebied van schone scheepvaart zetten we het meerjarige Europese project CLINSH voort. Daarin worden diverse binnenvaarttechnieken beproefd en geëvalueerd op hun effect op uitstoot en luchtkwaliteit. Daarnaast is in samenwerking met ENGIE, BCTN en andere partners gestart met het project Energy Transhipment Hub. Dit is  een innovatief project, waarbij een laadstation voor batterijcontainers voor het elektrisch varen ontwikkeld, gerealiseerd en uitgevoerd gaat worden.

Duurzame inkoop materialen en diensten
In augustus 2019 stelden we het inkoopbeleid vast. Daarin zijn de volgende thema’s opgenomen: social return on investment (SROI), fit en gezond, Internationale Sociale Voorwaarden, klimaatbewust inkopen, energie-neutrale organisatie, circulariteit, bouwwerken, maatschappelijke waarde en het MVI Actieplan. Bij de inkoop passen we standaard de minimaal landelijke duurzaamheidscriteria van RVO/PIANOO (expertisecentrum voor aanbesteding) toe. Samen met de marktpartijen bekijken we daarnaast of zij meer kunnen en willen bieden dan deze minimale eisen. Deze werkwijze hebben we ook in 2020 gehanteerd.

Waardecreatie door bodemdiensten
Met de omgevingswet wordt het duurzaam bodembeheer verder vorm gegeven. In plaats van een sectorale benadering van de bodem, richten we ons op waardecreatie. Dit doen we door te zoeken naar combinaties van gebiedsontwikkeling en het duurzaam inzetten van bodemdiensten. Het afgelopen jaar stond in het teken van de betekenis van de Omgevingsvisie voor de ondergrond. Het is van belang om de ondergrondse ordening meer in samenhang te zien met bovengrondse ontwikkelingen in de stad. Ook bij de in 2020 voorbereide actualisatie van de nota bodembeheer is die verbreding zichtbaar. Deze nota beschrijft het beleid voor het toepassen van grond in Nijmegen. Dit beperkt zich niet alleen tot chemische verontreiniging zoals in vorige nota’s, maar vraagt ook aandacht voor de problematiek van de verspreiding van invasieve plantensoorten en het beter benutten van de ecologische rijkdom van de toplaag. Met betrekking tot de chemische bodemkwaliteit hebben we veel aandacht gegeven aan de meest weerbarstige spoedlocaties, zodat (afgedwongen kan worden om) verontreiniging daar te saneren of beheersen, zoals dat in het Convenant bodem en ondergrond 2016-2020 is afgesproken.